Anima Eterna Brugge met Jos van Immerseel: Vaughan Williams, Britten & Tchaikovksy

Concerten

16/12/2021 – Concertgebouw Brugge

17/12/2021 – Begijnhofkerk Sint-Truiden

Programma

Ralph Vaughan Williams – Fantasia on a Theme by Thomas Tallis (1910)

Benjamin Britten – Simple Symphony (1934)

Pyotr Ilyich Tchaikovsky – Sérénade en do majeur (1880)

“Orkest” betekent in de collectieve gedachte meestal een symfonisch orkest, met strijk-, blaas- en slaginstrumenten in de meest diverse combinaties. En hoe mooi en indrukwekkend dat alles kan zijn, men vergeet soms dat een orkest ook een andere samenstelling kan hebben. En men vergeet soms dat een orkest even indrukwekkend en mooi kan zijn, zoals de harmonie-orkesten uit Beethovens tijd, percussie-orkesten uit de 20ste eeuw en strijkorkesten uit de periode 1860-1940. Ja, soms verklaarden componisten overtuigd dat een bepaald werk voor strijkorkest eigenlijk hun beste werk was. Het is een behoorlijke reden voor Anima Eterna om eens een volledig programma voor strijkorkest te spelen met muziek van Vaughan Williams, Britten & Tchaikovsky.

Fantasia on a Theme by Thomas Tallis

Ralph Vaughan Williams is in Engeland zeer populair, maar elders minder gekend. Toch is zijn Fantasia on a theme by Thomas Tallis overal zeer geliefd. Vaughan Williams werkte aan de redactie van The English Hymnal in 1906, en verzamelde hiervoor allerlei oudere liederen. Daarbij viel zijn verliefd oog op een thema uit een Psalter van 1567, van “the Father of Music”, Thomas Tallis. De speciale modaliteit, de “antieke” sfeer en de ingetogen dramatische lyriek trof hem zeer. En hij vatte het plan op om een grootse compositie te maken die deze kwaliteiten zou kunnen weergeven. Maar hij kende Tallis ook van zijn 40-stemmig motet Spem in alium, zijn gedurfde harmonieën, en zijn talent om met een (engelse) kathedraal-akoestiek te spelen. Zo ontstond de Fantasia in 1910 voor het “Three Choir Festival” in de Gloucester Cathedral. Hij evoceerde Tallis met een grootse meerstemmigheid vanuit een solo-kwartet, een “echo-orkest” en een “groot” orkest, dit alles voor de strijkersfamilie. We vinden polyfone passages, massieve akkoordblokken, antifonale dialogen, en vereenzaamde soli: intimiteit in dialoog met grandeur!

Simple Symphony

Benjamin Britten is een andere Britse grootheid. Wij verwelkomen hem in dit programma met zijn Simple Symphonie geschreven door een 21-jarige jongeman, die zijn thema’s bovendien haalt uit zijn vroeger pianowerk: thema’s van een 11- en 13-jarige jongeling! Zijn opus 4 klinkt nochtans als een werk uit een “rijpere” periode! De vier bewegingen zijn gebaseerd op oudere modellen, zoals de Bourrée en de Sarabande, maar krijgen een nieuw leven door de rijke harmonie en de guitige invallen.

Sérénade en do majeur

Over Pyotr Il’yich Tchaikovsky is veel geweten en veel gepubliceerd. Minder bekend is zijn bewondering voor Mozart. Hij ontdekte Mozart als tienjarige knaap bij een uitvoering van Don Giovanni. Hij was echt in verrukking en niet alleen aangedaan door de muziek maar ook door de dramatische inhoud van het werk. De Serenade schreef hij op zijn 40ste en beschouwde het niet alleen als een teken van zijn verering voor Mozart, maar ook als zijn beste werk! (“J’aime cette Sérénade à la folie”.) Hij bezondigt zich niet aan epigonisme of ‘pastiche’. Zijn voorbeeld wordt door de eigen bril gelezen en hij laat het strijkorkest openbloeien in al zijn facetten. Maar ook zijn fascinatie voor de volksmuziek en het platteland speelt een grote rol. Merkwaardig is dat dit werk van de zogenaamde tragische componist volledig in Majeur geschreven is! Vertellen de biografieën ons wel de diepere waarheid? Want hij schreef over zijn Serenade, dat ze gecomponeerd was uit “innerlijke noodzaak” ! En zijn citaten van twee populaire liederen uit een bundel van Balakirev maakt het programma rond: drie “moderne” prachtige werken gebaseerd op “erfgoed”. 

Darmsnaren

Dat erfgoed wordt ook nog gekoesterd door het feit dat de strijkers in dit programma snaren bespelen waarvoor onze drie componisten gecomponeerd hebben: darmsnaren. De warme gloed die deze snaren kunnen voortbrengen vertaalt de affectie die de auteurs hadden bij het componeren van deze schitterende muziek, en treffen de ziel van deze muziek zoveel echter dan de recentere stalen snaren. Bovendien laat het gebruik van een gedoseerd vibrato of zelfs geen vibrato de darmsnaar in al zijn rijkdom klinken.

Jos van Immerseel

Het programma voor strijkorkest is te horen in Concertgebouw Brugge en de Begijnhofkerk te Sint-Truiden.

Fotoverslag:
Uit ons archief: live-opname in Concertgebouw Brugge (03.04.2009)

Met de steun van de Belgische tax shelter maatregel via Flanders Tax Shelter.