Concerten
23/10/2021 – Concertgebouw Brugge – PREMIÈRE
Programma
Ludwig van Beethoven – Symphonie Nr.7 in A Dur (1812) – Harmonie für 9 Stimmen
Anima Insight: een nieuw concertidee
Een orkest zit op scene. Muziek weerklinkt. Vaardige muzikanten vertolken een meesterwerk uit de canon van de westerse muziek. Het publiek luistert, laat zich ontroeren en klapt in de handen na de slotnoot. Business as usual. Maar wat gaat er allemaal aan de noten vooraf? Wat zien en horen we allemaal niet? Anima Eterna wil met deze nieuwe concertformule, ‘Anima Insight’, de spotlight richten op alle onvertelde verhalen achter de partituur, tussen de noten, onder de klanken. Presentator Olav Grondelaers (Klara) neemt het woord en loodst de luisteraars binnen in de machinekamer van het orkest. Hij laat zich verwonderen en sprokkelt tegelijk nieuwe inzichten. Welke zoektochten hebben de muzikanten ondernomen om tot dit resultaat te komen? Welke kleur geeft een natuurhoorn aan een symfonie van Beethoven? Wat is het verschil tussen een klassieke en een romantische klarinet? Maar hij gaat ook op zoek naar het grote waarom van een compositie. Waarom deze klanken en geen andere? Op precies dat moment in de geschiedenis? Historische uitvoeringspraktijk wordt plots meer dan alleen maar een techniek. Meer dan alleen maar een klankkleur zelfs: ze voedt de verbeelding.
Via vragen, antwoorden én korte luistervoorbeelden doemen nieuwe inzichten op. Nieuwe gedachten dienen zich aan, grote vraagtekens mogen in de lucht blijven hangen. Waarna het concert begint en het verleden zich noot na noot ontvouwt: vertrouwd, bekend en tegelijk ook weer niet. Olav Grondelaers en de blazers van Anima Eterna introduceren deze nieuwe formule voor het eerst op het podium van het Concertgebouw en gaan er vanaf het volgende seizoen mee op tournee door Vlaanderen.
Het werk
Beethovens Zevende Symfonie biedt een prachtig vertrekpunt voor de vragen die Anima Eterna wil oproepen. Wat wilde Beethoven toch met deze ‘wilde’, ‘dronken’, ‘uitzinnige’ symfonie, die Wagner betitelde als de “apotheose van de dans”? Waarom liet hij deze keer het ritme als structurerend element opdraven en liet hij het hele spel van melodieën, harmonieën en zelfs toonaarden bijna volledig links liggen? Welke grens wilde Beethoven absoluut doorbreken, tegen welke muzikale muren duwde hij aan? En wat te denken van die eindeloos doordravende finale die als een hamer zo krachtig op telkens dezelfde spijker lijkt te slaan? Of van het tweede deel, het beroemde ‘allegretto’, dat meteen bij de eerste uitvoering uitgeroepen werd tot publiekslieveling?
De première
Niet alleen de muziek zelf roept vragen op. Ook de context van de eerste uitvoering, op acht december 1813 prikkelt de verbeelding. Beethoven schreef de symfonie tijdens de jaren 1811-1812, maar voerde ze pas meer dan een jaar later voor het eerst uit. Dit ter gelegenheid van een benefietconcert voor de soldaten die gewond waren geraakt in de slag bij Hanau, in de strijd tegen de troepen van Napoleon. Het auditorium op de eerste verdieping van de Weense Universiteit zat barstensvol. In de zaal hing een uitgelaten sfeer van nationale euforie. Niet alleen de Zevende stond toen op het programma. Ook weerklonken er composities die speciaal geschreven waren voor een mechanische trompetspeler van uitvinder Johann Nepomuk Mälzel: alweer een feestelijke primeur. En als uitbundige klap op de vuurpijl speelde een honderdkoppige orkest vol plaatselijke muziekhelden ook de ‘Oorlogssymfonie’ Wellingtons Sieg.
Het arrangement
Drie jaar later verscheen bij muziekuitgever Steiner de partituur van de Zevende Symfonie. Samen met de orkestpartituur bracht de uitgever ook een hele resem arrangementen op de markt: voor strijkkwartet, pianotrio, vierhandig piano, piano solo en ook eentje voor ‘Harmonie’, een vaste formatie van negen blazers die in het Weense muziekleven erg geliefd was. Wiens hand verschuilt zich achter dit bijzonder kwalitatieve arrangement, dat haast letterlijk op het lijf van de blaasinstrumenten geschreven lijkt? Was het die van Beethoven zelf? Of zien we hier iemand over het hoofd? Het arrangement voor ‘Harmonie’ biedt bovendien een blik op de fascinerende muzikale transformatie die zo een arrangement in gang zet. Beethovens druisende energie gekanaliseerd doorheen de mondstukken van negen blazers: hoe klinkt dat?
Ontdek de nieuwe concertformule Anima Insight in première in het Concertgebouw Brugge op 23 oktober 2021.
Met de steun van de Belgische tax shelter maatregel via Flanders Tax Shelter.